آشنایی با گرمازدگی، علل و عوامل مؤثر بر آن
گرمازدگی بیشتر در تابستان که هوا خیلی گرم است رخ می‌دهد. ورزش در هوای گرم باعث بروز گرمازدگی میشود. گرمازدگی در بیشتر مواقع کم و خفیف است ولی گاهی می‌تواند موجب مرگ هم گردد. گرمازدگی قابل کنترل و پیشگیری است. هر چه بیشتر در مورد گرمازدگی بدانید در مورد علل، علائم ایجاد و درمان به‌موقع آن خیلی راحت میتوانید از موارد شدید گرمازدگی پیشگیری کنید.
به‌عنوان مثل زمانی که ورزش میکنید بدن از طریق عرق کردن خودش را خنک می‌کند. با عرق کردن مقادیر زیادی آب و املاح از دست می‌دهد. اگر آب و املاح را جایگزینش نکنید بدن دیگر آبی ندارد که عرق کند و خنک شود و دچار گرمازدگی میشود. در این مطلب داروپلاس با ما همراه باشید تا درباره علل و علائم و درمان گرمازدگی بیشتر برای شما بگوییم.
در این مطلب می خوانیم
گرمازدگی چیست؟
گرمازدگی سه نشانه اصلی دارد که شامل تعریق شدید و افزایش ضربان قلب و درنهایت گرم شدن بیش‌ازحد بدن است. اگر در معرض دمای بالا فعالیت بدنی زیاد داشته باشید دچار گرمازدگی می‌شوید. در صورتی‌که گرمازدگی درمان به موقع انجام نشود باعث سکته قلبی می‌گردد.
در بسیاری از موارد گرمازدگی قابل‌پیشگیری و درمان است. گرمازدگی یک آسیب جدی است که در زمانی که دمای بدن ۴۰ درجه را نشان دهد رخ می‌دهد. این شرایط در ماه‌های تابستان و گرم سال بیشتر اتفاق می‌افتد. همواره مد نظر داشته باشید که گرمازدگی به درمان سریع و اورژانسی نیاز دارد. اگر درمان انجام نشود به اعضای بدن مثل قلب، مغز، کلیه و ماهیچه آسیب می‌رساند.
علت بروز گرمازدگی
علل بروز گرمازدگی ممکن است از عوامل زیادی ناشی شود که در این بخش به معرفی آنها خواهیم پرداخت . این علل شامل:
- قرار گرفتن در مکان گرم و حرارت بالا: یک نوع گرمازدگی که فعالیتی ندارید و فقط به دلیل بودن در محیط داغ اتفاق می‌افتد و باعث افزایش دمای بدن میشود. اگر فردی در محیط داغ مدت زیادی بماند دچار می‌گردد و معمولاً در بین افراد مسن یا کسانی که بیماری‌های مزمن دارند بیشتر اتفاق می‌افتد.
- فعالیت شدید در هوای گرم: فعالیت داشتن در هوای گرم باعث افزایش دمای مرکزی بدن میشود. هر فردی که در هوای گرم ورزش داشته باشد ممکن است دچار این مشکل شود.
در هر دو حالت مسئله زمانی رخ می‌دهد که لباس زیادی بر تن داشته باشید و مانع از خشک شدن عرق بدن میشود و یا بدن در شرایطی است که امکان تنظیم دمای بدن را ندارد. از طرفی دیگر به خاطر اینکه آب کافی نوشیده نشده است بدن با کمبود آب مواجه میشود و دمای بدن افزایش‌یافته و دچار گرمازدگی میشود.
مهم‌ترین علائم گرمازدگی
توصیه میشود مهم‌ترین علائم گرمازدگی را به خوبی بشناید تا به محض بروز این علائم بتوانید به سرعت آن را درمان کنید. این علائم شامل:
- دمای بالای بدن: اولین نشانه گرمازدگی بالا بودن دمای بدن است که معمولاً از طریق مقعد اندازه‌گیری می‌کنند و دمای ۴۰ درجه سانتی‌گراد را نشان می‌دهد.
- تغییر وضعیت بدن ازنظر هوشیاری و رفتاری: حالت‌های گیجی، پرخاشگری، آشفتگی، تشنج و کما حالت‌های ناشی از گرمازدگی است.
- تهوع و استفراغ
- گرگرفتگی پوست: زمانی که دمای بدن افزایش یابد پوست بدن به رنگ قرمز تبدیل میشود و حالت گرگرفتگی ایجاد می‌گردد.
- تنفس سریع
- افزایش ضربان قلب: در زمان گرمازدگی بدن تمام تلاش خود را برای کنترل و تنظیم دمای بدن می‌کند که این فعالیت موجب افزایش ضربان قلب میشود.
- سردرد: در دوران گرمازدگی معمولاً سردرد ضربان دار دچار می‌شوند.
تشخیص فرد گرمازده
برای تشخیص گرمازدگی فقط از روی علائم میتوانید به سرعت آن را شناسایی و درمان کنید. در بعضی مواقع پزشک هم ممکن است تشخیص ندهد. نوع شدید گرمازدگی باعث بستری شدن در بیمارستان شود و حتی اگر به موقع اقدام درمانی انجام نشود منجر به مرگ فرد خواهد شد.
با توجه کردن به علائم در زمان گرمازدگی میتوانید متوجه آن شوید. به این صورت که در گرمازدگی بدن به‌شدت عرق می‌کند و حجم خون کم میشود به این دلیل که آب بدن به خاطر تعریق زیاد کم میشود. بعلاوه علائمی مثل سردرد، حالت تهوع، سرگیجه و افزایش ضربان قلب را هم شامل میشود. گاهی وقت‌ها گرمازدگی بسیار شدید میشود و دمای بدن به ۴۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، در این زمان اگر به موقع به بدن رسیدگی نشود باعث آسیب‌های جدی و مرگ میشود.
درمان گرمازدگی
درمان گرمازدگی به این معنی است که تلاش برای خنک کردن بدن و جلوگیری از آسیب‌های مغزی یا دیگر ارگان‌های حیاتی بدن است. در این بخش به برخی راه‌های درمان گرمازدگی که معمولاً توسط پزشک یا متخصص انجام میشود اشاره شده است. این مواحل شامل:
- غوطه‌ور کردن بدن در آب سرد: حمام آب سرد یا یخ مؤثرترین روش برای کاهش سریع دمای بدن است و هرچه سریع‌تر این اقدام انجام شود مانع از آسیب به اعضای بدن و خطر مرگ میشود.
- تکنیک‌های سرد کردن تبخیری: در شرایطی که حمام آب سرد نبود از این روش استفاده میشود. به صورتی که با آب سرد بدن را مرطوب می‌کنند با تبخیر این آب سرد منجر به خنک شدن پوست و پایین آمدن دمای بدن میشود.
- قرار دادن بیمار در پتوهای خنک‌کننده و یخ: روش دیگر درمان گرمازدگی شامل پوشاندن فرد در پتوهای خنک مخصوص و یا قرار دادن بسته‌های یخ روی قسمت‌هایی از بدن که رگ‌های اصلی بدن قرار دارند مانند گردن، پشت، زیر بغل و یا کشاله ران است.
اقدامات اولیه هنگام گرمازدگی
اگر فردی دچار گرمازدگی شده است به سرعت آمبولانس خبر کنید و تا زمان رسیدن گروه پزشکی و انتقال آن به بیمارستان یک سری اقدامات اولیه می‌توان انجام داد، این اقدامات شامل موارد زیر است.
- اولین اقدام، کاهش هر چه سریع‌تر دمای بدن فرد است. برای این کار فرد را به یک محیط سردتر یا سایه‌دار انتقال دهید و هرگونه لباس اضافی که دارد را درآورید.
- دمای بدن فرد را در صورتی که امکان اندازه‌گیری کنید.
- پوست فرد را با یک دستمال خیس کنید.
- بسته‌های یخ روی بدن فرد در قسمت پشت، گردن، کشاله ران و زیر بغل قرار دهید.
- اگر حمام یا وان نزدیک دارید فرد را در آب سرد غوطه‌ور کنید.
- پاهای فرد را در قسمتی بالاتر از بدن نگه‌دارید.
- دست و پاهای فرد را ماساژ دهید تا خون خنک شده به سمت مغز و مرکز بدن فرد انتقال یابد.
رفع سریع گرمازدگی
سریع‌ترین روش برای رفع گرمازدگی استفاده از حمام آب سرد و نوشیدن آب به مقدار کافی است. این کار کمک می‌کند که دمای بدن کاهش یابد و از طرف دیگر نوشیدن آب باعث میشود که مقدار مورد نیاز آب بدن که تعریق شده است جایگزین شود و خون بدن هم خنک گردد. این اقدامات به سرعت باعث خنک شدن بدن می‌گردد.
پیشگیری از بروز گرمازدگی
گرمازدگی همان‌طور که اشاره شد ناشی از فعالیت بدنی در هوای گرم است. گرمای هوای منجر به تعریق زیاد و از دست دادن آب بدن و در نهایت افزایش دمای بدن میشود. این افزایش دمای بدن باعث اختلالات زیادی در بدن می‌گردد. در ابتدا ممکن است به‌صورت درد عضلانی باشد و در ادامه سرگیجه و حالت تهوع را به همراه داشته باشد.
گرچه برای رفع گرمازدگی راه‌های درمانی وجود دارد اما علاوه بر آن برای هر بیماری بهترین کار پیشگیری از بروز آن عارضه است. برای پیشگیری از گرمازدگی نکات ذیل را رعایت نمایید:
- در زمان انجام ورزش یا فعالیت‌های بدنی زمان‌هایی را برای استراحت و مصرف مایعات در نظر بگیرید.
- حین ورزش و بعد از ورزش مایعات کافی بنوشید.
- بهتر است که دو ساعت قبل از ورزش سه تا چهار لیوان آب بنوشید و در حین ورزش هم هر ۲۰ دقیقه هم زمان برای نوشیدن آب در نظر بگیرید.
- به رنگ ادرار خود توجه کنید اگر رنگ آن تیره شده باشد یعنی آب به اندازه کافی به بدن نرسیده است.
- همواره در زمان ورزش لباس‌های روشن و سبک بپوشید.
- در زمان ورزش و فعالیت بدنی از اشعه شدید آفتاب دوری کنید.
- در ساعت خنک و در هوای آزاد ورزش کنید.
- به درجه حرارت هوا توجه کنید.
- در هوای به شدت گرم با رطوبت زیاد ورزش نکنید.
شناخت انواع گرمازدگی
گرمازدگی انواع مختلفی دارد که بهتر است برای مراقبت از خود و عزیزانتان علایم و علل آن را بشناسید تا در صورت بروز علایم به سرعت آرن را درمان کنید.
- گرمازدگی خفیف: در این نوع گرمازدگی به علت کمبود آب و املاح در بدن، دردهایی در نواحی شکم و بازو و ساق ایجاد میشود. در این صورت فعالیت بدنی یا ورزش را فوراً متوقف کنید و حرکات کششی برای تسکین درد انجام دهید و آب بنوشید.
- گرمازدگی متوسط: در این شرایط فرد دچار ضعف، احساس خستگی شدید و از حال رفتن میشود. نشانه‌هایی مثل احساس تشنگی شدید، سردرد، تهوع، استفراغ و گیجی ممکن است فرد داشته باشد. این حالت‌ها برای فردی ایجاد میشود که به تازگی در هوای گرم کار و فعالیت می‌کند و بدن به این شرایط عادت ندارد و بهتر است که آب به اندازه کافی نوشیده شود تا بدن آب و املاح از دست رفته را بازیابد.
- گرمازدگی شدید: این نوع گرمازدگی در شرایطی است که دمای بدن بیشتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد باشد. نشانه‌های آن به‌صورت تهوع، تشنج، کاهش سطح هوشیاری و کما است. در این شرایط سریعاً با اورژانس تماس بگیرید و بیمار را در یک وان آب سرد و یخ قرار دهید و لباس‌های اضافه فرد را درآورید.
پوشیدن لباس خنک
برای فصل گرم از لباس‌های سبک و پارچه‌های جنس کتان و پنبه استفاده نمایید. این جنس لباس‌ها به راحتی خشک میشود. اگر این لباس‌ها را در مقابل نور بگیرید تاروپود آنها مشخص است. در تابستان و در زمان ورزش بدن زیادتر عرق می‌کند و بهتر است که این گونه لباس‌ها پوشیده شود که عرق بدن به راحتی خشک شود. با رعایت نکاتی مثل پوشیدن لباس مناسب و گشاد از کتان و پنبه و استفاده از عینک آفتابی و یا چتر و مصرف آب به میزان لازم میتوانید از گرمازدگی در امان باشید. همچنین استفاده از انواع خوشبوکننده بدن از تعریق زیاد و ایجاد بوی بد بدن جوگیری می‌کنند.
فعالیت کمتر در هوای گرم و آفتابی
بعضی مشاغل باید در تمام روز در فضای باز فعالیت انجام دهند مثل ورزشکاران، کارگران، راننده‌ها از این دسته مشاغل هستند. در هر صورت بهتر است تا میتوانید در فضای باز و هوای گرم فعالیت نداشته باشید و اگر هم مجبور بودید حتماً آب کافی بنوشید و مراقب دمای بدن خود باشید که دچار گرمازدگی نشوید.
مصرف نوشیدنی خنک کننده
برای جلوگیری از افزایش دمای بدن و کاهش آب بدن در هوای گرم بهتر است که مرتب نوشیدنی خنک بنوشید. توصیه میشود که در روز حتی اگر احساس تشنگی هم ندارید در حدود ۸ لیوان آب مصرف نمایید. میتوانید برای تأمین آب بدن آبمیوه یا سبزی‌های تازه مصرف کنید و همچنین نوشیدنی‌های مثل خاکشیر و شربت آب‌لیمو، به‌لیمو، هندوانه، گلاب، تخم شربتی، عناب و شکر و شربت سکنجبین میتوانید استفاده کنید.
همچنین توجه داشته باشید که در فصل گرم سال و گرمازدگی از نوشیدن آب و یا هر نوشیدنی سرد و یخی اجتناب کنید چون ممکن است باعث بروز شوک و ایست قلبی شود.
سؤالات رایج
در این بخش به برخی سوالات کاربران درباره علائم و علل گرمازدگی پاسخ داده شده است. اگر شما نیز سوال و یا تجربه‌ای درباره این موضوع دارید در بخش نظرات مطرح کنید.
کم کردن لباس
نوشیدن آب سرد
غوطه‌ور شدن در وان آب سرد یا دوش گرفتن با آب سرد
استفاده از کیسه‌های یخ روی قسمت‌هایی از بدن
انتقال به یک مکان خنک‌تر
شستن پاها با آب سرد
در هر صورت زمان بهبودی گرمازدگی متفاوت است. در اکثر مواقع نشانه‌های گرمازدگی طی ۳۰ دقیقه بهبود پیدا می‌کند. گاهی هم ممکن است تا یک ساعت علائم گرمازدگی باشد.
گرمازدگی شرایطی است که بدن درنتیجه قرار گرفتن در هوای گرم و داشتن فعالیت بدنی دمای آن افزایش می‌یابد. این جدی‌ترین شکل آسیب گرمازدگی است که دمای بدن بیشتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد برسد.